του Κώστα Μανώλογλου (Ορθοπαιδικός χειρουργός | Διδάκτωρ ΑΠΘ)
Ο αθλητισμός στον άνθρωπο μπορεί να χωριστεί σε 3 φάσεις. Η πρώτη αρχίζει από την ηλικία των 6-10 ετών που συνήθως ξεκινούν κάποιο άθλημα, μέχρι τη σκελετική ωρίμανση και ενηλικίωση στην ηλικία των 18-21 χρονών, ανάλογα με το φύλλο και τα γονίδια του κάθε ατόμου. Η δεύτερη φάση μέχρι την ηλικία των 35-40 ετών η οποία είναι και η περίοδος που ένας αθλητής ή μία αθλήτρια μπορεί να ασχοληθεί επαγγελματικά με τον αθλητισμό. Τρίτη φάση είναι η περίοδος μετά την ηλικία των 35-40 για τους ελεύθερα ασκούμενους ενώ για τους επαγγελματίες, είναι η περίοδος μετά την ολοκλήρωση της καριέρας τους. Η περίοδος αυτή είναι που θα μας απασχολήσει όσον αφορά τους τραυματισμούς και την ανάγκη ύπαρξης επαγγελματιών υγείας δίπλα στον κάθε αθλούμενο-η.
Η ανάγκη αποφόρτισης του οργανισμού από την καθημερινότητα, η αναζήτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής και η προσπάθεια συντήρησης του σώματος μας όσο περνούν τα χρόνια, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους όλο και περισσότεροι συνάνθρωποί μας αποφασίζουν να ξεκινήσουν να αθλούνται σε μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά και πολλοί που συνεχίζουν την άθληση με αμείωτους ρυθμούς από παιδία μέχρι και ηλικίες των 60-70 χρονών ή και παραπάνω.
Ο αθλητισμός στις ηλικίες από 35 -40 χρονών και πάνω έχει αποκτήσει πολλούς υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια και η αύξηση αυτή συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς.
Πως όμως θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε το κορμί μας υγειές και δυνατό να ανταπεξέλθει στην «ηλικιακή εκφύλιση» αλλά και την επαναλαμβανόμενη επιβάρυνση;
Τα σύνδρομα υπέρχρησης – καταπόνησης (overuse syndromes) είναι οι συχνότερες καταστάσεις που συναντούν οι αθλητές. Ακολουθούν οι μυϊκοί τραυματισμοί που είναι επίσης συχνοί και οι σοβαρότεροι τραυματισμοί που αφορούν κατάγματα και συνδεσμικές κακώσεις.
Όλες οι παραπάνω περιπτώσεις αφορούν όλα σχεδόν τα αθλήματα με κάποια από αυτά να εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα συγκεκριμένων τραυματισμών. Στα ομαδικά αθλήματα/αθλήματα επαφής, οι μυϊκοί τραυματισμοί και οι συνδεσμικές κακώσεις κατέχουν τη πρώτη θέση, ενώ στους δρομείς, τα σύνδρομα καταπόνησης είναι αυτά που ξεχωρίζουν.
Τα καρδιαγγειακά προβλήματα και θέματα, είναι ένα σημαντικότατο κεφάλαιο, το οποίο χρήζει ξεχωριστής αναφοράς.
Η φράση που χρησιμοποιώ τα τελευταία χρόνια σε όλους τους αθλητές που αντιμετωπίζω, ιδίως στη συγκεκριμένη κατηγορία είναι το «ακούω το κορμί μου». Η φράση αυτή έχει διττή σημασία. Ακούω το κορμί μου και σταματώ/διακόπτω τη συγκεκριμένη δραστηριότητα και ακούω το κορμί μου και καταλαβαίνω τις αδυναμίες του και προσπαθώ να βελτιωθώ σε αυτές.
Η ύπαρξη επαγγελματιών υγείας είναι πρώτιστης σημασίας. Ο Ορθοπαιδικός /Αθλητίατρος, ο Φυσικοθεραπευτής και ο (Προσωπικός) γυμναστής πρέπει να συνυπάρχουν.
Ο συνδυασμός δε με εξειδικευμένα εργαστήρια μπορεί να προσφέρει σημαντικά εφόδια στη πρόληψη των τραυματισμών καθώς παρέχει και παράγει υψηλού επιπέδου επιστημονική γνώση και υπηρεσίες στους τομείς της προπονητικής, εργοφυσιολογίας, εργομετρίας, αθλητικής φυσικοθεραπείας, βιοχημείας της άσκησης και αθλητικής διατροφής. (Εργαστήριο Αξιολόγησης της Βιολογικής Απόδοσης του Ανθρώπου, ΑΠΘ)
Ο αθλούμενος πρέπει να συμβουλεύεται τον ιατρό του κάθε φορά που νιώθει κάτι διαφορετικό στο σώμα του, από αυτό που είχε συνηθίσει. Η πρόληψη των τραυματισμών, όπως και κάθε μορφής πρόληψη είναι το ήμισυ της θεραπείας. Ο καταρτισμένος Ορθοπαιδικός είναι σε θέση να διακρίνει ένα σύνδρομο καταπόνησης π.χ. στις κνήμες ή στα πέλματα του αθλητή, όταν αυτός του αναφέρει το άλγος κατά τη διάρκεια της προπόνησης και όσο αυξάνει την διάρκεια αυτής. Πολλές φορές ο πόνος είναι τέτοιος ώστε ο αθλητής να αναγκαστεί να διακόψει τη προπόνηση, υπάρχουν όμως και καταστάσεις όπου εμφανίζεται στο τέλος αυτής. Και οι δύο υποκρύπτουν το ίδιο πρόβλημα. Η διενέργεια της σωστής κλινικής εξέτασης και των απαραίτητων απεικονιστικών εξετάσεων θα δώσει την ορθή διάγνωση για να ακολουθηθεί η ενδεδειγμένη θεραπεία. Η μη έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από τον ιατρό μπορεί να καθυστερήσει την έναρξη της θεραπείας με αποτέλεσμα την διόγκωση του προβλήματος και την μεγαλύτερη διάρκεια της αποθεραπείας και κατά συνέπεια τη καθυστέρηση της επανένταξης στις αθλητικές δραστηριότητες. Τα σύνδρομα υπέρχρησης / καταπόνησης έχουν τη καλύτερη πρόγνωση όσο νωρίτερα διαγνωσθούν και αντιμετωπισθούν.
Οι χονδροπάθειες του γόνατος – το άλγος στη πρόσθια επιφάνεια – είναι από τα συνηθισμένα συμπτώματα που χρήζουν άμεσης παρακολούθησης από τον ιατρό. Η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή και άμεση αντιμετώπιση, αλλά και η πρόληψη καθιστούν αυτού του είδους τις παθήσεις, αντιμετωπίσιμες στο μεγαλύτερό τους βαθμό.
Οι τενοντοπάθειες και μυϊκοί τραυματισμοί (θλάσεις), ανάλογα με το άθλημα του καθενός, είναι επίσης σημαντικό να ελέγχονται το συντομότερο δυνατό.
Η συνεργασία ιατρού, φυσικοθεραπευτή και γυμναστή αποκατάστασης είναι ένα τρίπτυχο που εξασφαλίζει την καλύτερη και σωστότερη επανένταξη ενός αθλητή μετά από ένα τραυματισμό.
Η ενασχόληση χρόνων με τους αθλητές μου έχει διδάξει ότι το σημαντικότερο ίσως ρόλο στην επαναφορά μετά από τραυματισμό, παίζει η σωστή, ελεγχόμενη και προοδευτική επανένταξη.
Η άθληση στις ηλικίες άνω των 35-40 ετών είναι κομμάτι της καθημερινότητας μας. Άλλο τόσο κομμάτι της άθλησης είναι η έγκαιρη και άμεση πρόληψη των τραυματισμών. Η παρουσία του ιατρού Ορθοπαιδικού – Αθλητίατρου είναι απόλυτα αναγκαία, όπως απόλυτα αναγκαία είναι η κατανόηση από πλευράς αθλούμενου των ορίων και των δυνατοτήτων του καθενός. Ο ιατρός θα διαγνώσει το πρόβλημα και θα ψάξει να βρει τρόπο να το θεραπεύσει, ο αθλητής όμως είναι αυτός που πρέπει να το διακρίνει, να το εντοπίσει και να απευθυνθεί εγκαίρως στον ιατρό.
Ο όγκος και η ένταση της προπόνησης θα είναι πάντα κάτι υποκειμενικό και ο κάθε αθλητής θα πρέπει να βάζει τα όριά του. Όρια που αρκετές φορές θα χρειαστεί να ξεπεράσει για να επιτύχει το στόχο. Όρια που πολλές φορές δεν θα τα αντιλαμβάνεται.
Πάντα όμως είναι υποχρεωμένος να «ακούσει το σώμα» του και να απευθυνθεί στον ειδικό.
